سفارش تبلیغ
صبا ویژن

معماری مسجد جامع یزد

 

معماری مسجد جامع یزد

مسجد جامع کبیر یزد یکی از شاهکارهای بدیع در معماری مساجد ایرانی است که دارای تزئینات زیبا و منحصربه¬فردی درون خودش است. آدرس این مسجد نیز به شرح زیر است:
ضلع غربی‌ خیابان‌ امام خمینی، انتهای ‌خیابان مسجد جامع، محله دروازه شاهی
اولین امیر کاکویی به نام امیر علاءالدوله کالنجار، در قرن 5، بانی مسجد جامع یزد است. در این زمان بیشتر شمال شرق یزد در دست توسعه بوده است.
قنات¬های متعدد، مساجد، مدارس و کتابخانه¬ها تنها بخشی از آبادانی¬هایی است که آل کاکویه در یزد برجا گذاشتند که به راحتی نمی¬توان از این آثار چشم پوشید ضمناً آخرین فرد از این سلسله یعنی امیر فرامرز در سال 536 از دنیا رفت.
آنچه امروزه از مسجد جامع یزد برجای‌مانده است، یادگار دوران حکومت آل مظفر در سال 8 و 9 هجری است.
تعمیر و مرمت مسجد جامع یزد به دست سید رکن‌الدین بوده است که بعد از احداث بقعه، میدان، آب‌انبار و ساعت، اقدام به این کار نموده است و بعدها، نفرات دیگر نیز به ساخت، احیا و مرمت مسجد مشغول بوده¬اند.
عقیده¬ای عده¬ای به این صورت است که این مسجد دارای آتشکده¬ای بوده است که قبل از اسلام و حتی بعدازآن نیز برپا بوده است اما دلایل کافی دال بر این موضوع وجود ندارد.
آنچه مسلم است در قرن 5، امیر کاکویی به نام امیر علاءالدوله کالنجار پس از ورودش به یزد، اقدام به تعمیر و نوسازی مسجدی می¬کند که نامش مسجد جمعه شهرستان بوده و در آن زمان سه درجه نسبت به قبله اصلی در شرق انحراف داشته است نیز همسر امیر به نام ارسلان خاتون، اقدام به احداث مناری در کنار مسجد می¬کند که تا قرن 9 نیز برجا می¬ماند.
‌مسجد دیگری با طرح تک ایوانی گنبد در جوار مسجد عتیق و در سمت غربی آن، به دست علاءالدوله گرشاسب فرزند امیر کاکویی، احداث می¬شود.
در صحن فعلی مسجد جامع یزد، پایابی از قنات زارچ هست که مؤسس آن نیز علاءالدوله گرشاسب بوده است همچنین او در ضلع غربی، جماعت خانه¬ای را احداث می¬کند که در سال 1240، شبستان شازده بر روی آن ساخته می¬شود.
دختران فرامرز ابن امیرعلی ابن فرامرز از سال 536 به بعد، برای خود مقبره و شبستانی را ساخته و به این مسجد اضافه می¬کردند.

سید رکن‌الدین محمد بن قوام الدین بن نظام حسینی یزدی قاضی، بنیان¬گذار پایه¬های مسجد جامع نو در بین سال¬های 724 تا 728 هجری را در پشت قبله مسجد جامع یزد بر عهده داشته است.
مولانا عفیف الدین در سال 732 هجری نیز مناره¬ای بر سر گنبد مقصوره قدیم می¬زند و سپس سید شمس الدین فرزند سید رکن الدین، موقوفات جدیدی را به مسجد اضافه می¬کند و در سال 777 هجری است که درگاه جدیدی را از مسجد جامع قدیم به جدید می¬گشایند که در زمان حکومت شاه یحیی بوده که معروف به ضلع کریاس شرقی است.

تغییرات زیادی در قرن 9 و در زمان تیموری متوجه مسجد جامع یزد می¬شود.
خواجه جلال الدین خوارزمی در سال 809 هجری، پایابی را در مسجد ساخته و نیز تمام گنبد خانه را کاشی¬کاری می¬کند.
در سال 819، ساخت‌وساز جدیدی توسط شاه نظام کرمانی صورت می¬گیرد، وی کاشی¬کاری مسجد را تمام و کتیبه¬ای به خط بهاءالدین هزار اسپ (سوره فتح) بر صحن مسجد زده که امروزه تنها بخشی در دو طرف ایوان باقی‌مانده است. وی همچنین القاب شاهرخ را بر روی کتاب‌های در درگاه مسجد زده و بر دست راست صفه جماعت خانه و گنبدی احداث می¬کند.

در سال 836 هجری نیز مسجد به دستور ستی فاطمه همسر امیرچقماق شاهی، توسط سنگ مرمر فرش می¬شود، دو ستون به دو طرف ایوان تراشیده شده و نیز گنبد کاشی¬کاری می¬شود که جایگزین منبر قدیمی می¬شود.
خواجه معین الدین میبدی نیز در سال 561 هجری، اقدام به مرمت جماعت خانه شاه نظام می¬پردازد که در حال ویرانی بوده است.
در سال 862 نیز در زمان امیرنظام الدین حاجی قنبر جهانشاهی، چهره مسجد جامع یزد عوض می¬شود و اقدامات ساختمانی زیادی در آن رخ می¬دهد نیز با تراشیدن القاب پادشاه میرزا جهانشاه قره قویونلو را بر کاشی تراشیده و بر سردر مسجد حک می¬کند.
آقا جلال الدین محمد مشهور به مهتر جمال، در زمان شاه‌طهماسب صفوی، که حاکم یزد بوده است، دو منار بر سردر رفیع مسجد اضافه می¬کند. یکی از دو مناره سردر اصلی نیز دارای دو مسیر حرکت مستقل است.
سرداب‌های در زیر صحن مسجد وجود دارد که با آجر و کاشی مزین شده و دو راه ورودی به سردابه نیز در اضلاع شمالی و غربی قرارگرفته است.
در دوره افشاریه نیز خبری از اقدامات ساخت‌وساز نبوده است اما در دوران زندیه و در تاریخ 1172 هجری، کتیبه¬ای در کریاس ضلع شرقی نصب می¬شود که بر روی آن نیز وقف‌شده بوده است مربوط به مسجد جامع قدیم.
در دوران قاجار، اقدامات ساختمانی زیادی نیز رخ می¬دهد که همراه است با حکومت فتحعلی شاه قاجار و شاه محمدولی میرزا در یزد که در سال 1236 هجری این اقدامات شروع و در سال 1240 خاتمه می¬یابد.
فرمانروای یزد دست به تخریب بخش¬های قدیمی مسجد زده و رواق¬هایی را اضافه می¬کند که امروزه در صحن فعلی مسجد جامع یزد مشاهده می¬کنیم.
شبستان بزرگی در ضلع غربی مسجد می¬سازد و نیز انحراف قبله را اصلاح می¬کند که در حال حاضر مشهور به شبستان شازده است.
در این زمان است که موقوفات قدیمی مسجد روبه‌زوال می¬روند و به علت عدم ضمانت مالی، مسجد طی یک قرن رو به نابودی می¬رود تا اینکه در سال 1349، احیای مسجد به دست هیات حامیان مسجد کبیر یزد، به نظارت حاج سید علی وزیری و به یاری محمدتقی مصطفوی، صورت می¬گیرد و در این زمان است که تصمیم بر این می¬شود که بقایای بناهای اولیه را تخریب و شبستان¬های جدید در ضلع شرقی احداث شود.

محراب این مسجد از مرمر به‌صورت یکپارچه است که البته گفته می¬شود خاکی که از آن برای ساخت محراب مسجد جامع یزد استفاده‌شده است، تربت امام حسین (ع) بوده است که از کربلا به یزد آورده شده است.
علی جندقی نیز در سال 1327 و طی چاپ مقاله¬ای در مجله یغما، به شرح‌حال مسجد جامع یزد پرداخته نیز گزارشی از مرمت آن نوشته که در قسمتی از این مقاله در توصیف مسجد قبل از مرمت آورده است:
«کاشی مناره‌ها و قسمت¬هایی از گنبد و ایوان، شکسته و ریخته و آجرفرش بام¬ها، خردشده و سقف و ستون، شکاف برداشته و سنگ¬های مرمر پیشگاه، به وضعی نامنظم و نامطلوب درآمده و کتیبه بزرگ دور گنبد و ایوان، در شرف ریختن بود. این وضع رقت‌بار، هر بیننده صاحب دلی را متأثر می‌ساخت و بسی جای دریغ و افسوس بود که این بنای عظیم، که به همت مردانی چند، استوارشده و در طول قرون گذشته، یادگار پرافتخار مسلمین و نمودار احساسات مذهبی بوده، خراب و ویران گردد »
با استفاده از این مقاله و مقایسه عکس¬های قدیم و جدیدی که هست می¬توان از اراده قوی مردی حرف زد که مسجد جامع یزد را از تخریب نجات داد.

حجت‌الاسلام حاج سید علی وزیری نیز توانست با تأسیس حیات حامیان مسجد جامع یزد، گام مهمی را راستای تعمیر و احیای مسجد بردارد. تنها کافی است که عکس¬ها را باهم مقایسه کنیم تا همت این مرد برای ما مشخص گردد.
مسجد جامع یزد در وسط شهر قدیم و در حصاری قرارگرفته است. کل مساحت آن به همراه زیربنا در حدود 9800 مترمربع است و مساحت قسمت¬های مزین به کاشی، حدود 500 مترمربع.
طول و عرض مسجد جامع یزد هم به ترتیب 104 و 99 متر است.
مسجد جامع یزد دارای هفت مدخل است که به راه¬ها و کوچه¬های زیادی راه دارد.

بانی اولیه مسجد نیز علاءالدوله کالنجار بوده که در زمان ملک شاه سلجوقی در یزد، امارت داشته و فردی مذهبی بوده است. وی در سال 504 در یزد به دنیا آمده و در سال 527 هجری قمری فوت نموده است.
آثار تاریخی او نیز فعلاً ویران‌شده‌اند.

 

طراحی داخلی ویلا طراحی داخلی رستوران , بازسازی ساختمان , طراحی داخلی مغازه , طراحی داخلی منزل , طراحی داخلی اداری , طراحی دکوراسیون داخلی , طراحی داخلی مطب , طراحی داخلی طلا فروشی , طراحی داخلی در کیش , طراحی داخلی در اهواز , طراحی داخلی در شیراز